Πάρτε τηλέφωνο τον Δασκαλόπουλο
Το κτίριο του Καπνεργοστάσιου το έχω στο μυαλό μου άρρηκτα συνδεδεμένο με το κτίριο του Εθνικού Τυπογραφείου. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 που επισκέφθηκα πρώτη φορά για υπηρεσιακούς λόγους το εμβληματικό κτίριο της οδού Λένορμαν και γνωρίζοντάς το σταδιακά με την πάροδο του χρόνου, η εικόνα που ρίζωνε μέσα μου ήταν ότι αυτά τα κτίρια θα μπορούσαν να αποτελέσουν δυο αδελφά εμβληματικά σημεία αναφοράς για τον πολιτισμό σε δυο κρίσιμα και παντελώς υποβαθμισμένα εκείνη την εποχή σημεία της Αθήνας.
Ίσως οι ογκώδεις εγκαταστάσεις, ίσως το επιβλητικό αίθριο -αν και του Καπνεργοστάσιου είναι στεγασμένο, ίσως η αίσθηση της Ιστορίας, που διαπερνούσε τους πανύψηλους τοίχους και τις τεράστιες αίθουσες και διαχέονταν πίσω στο παρελθόν ζυμωμένη με τον μόχθο των τυπογράφων και των καπνεργατών αντίστοιχα, ίσως μια αντίληψη, ότι η Αθήνα αν έχει μια μεγάλη δύναμη ανάπτυξης στο μέλλον είναι μέσω του μονόδρομου του πολιτισμού.
Τελευταία φορά που το επισκέφθηκα ήταν στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, το 1999, μόλις είχαν μετεγκατασταθεί κι άρχισαν να λειτουργούν εκεί το τυπογραφείο κι η βιβλιοθήκη της Βουλής κι αξίζει, πράγματι, για την πρωτοβουλία και την τεράστια συμβολή του μια αναφορά στον τότε Πρόεδρο της Βουλής Απόστολο Κακλαμάνη. Μάλιστα, είχα την ευκαιρία τότε να παρακολουθήσω και να θαυμάσω από κοντά τις εργασίας στο τμήμα αποκατάστασης παλαιών εντύπων και να ξεναγηθώ στις εγκαταστάσεις του τυπογραφείου. Το μεγαλύτερο μέρος του κτιρίου παρέμενε ακόμη ανεκμετάλλευτο κι εγκαταλελειμμένο.
Παράλληλα, την εποχή εκείνη ξεκινούσαν στο Εθνικό Τυπογραφείο οι εργασίες αποκατάστασης του κτιρίου μετά τον ισχυρό σεισμό της Αθήνας του Σεπτεμβρίου 1999, που το είχε πλήξει καίρια. Εκ βάθρων το παλαιό κτίριο αναγεννήθηκε χωρίς, μάλιστα, να διακοπούν ούτε για μια ημέρα οι εργασίες του.
Δεν ξέρω αν έχει σημασία, αλλά καμαρώνω μέσα μου ότι έχω δει αυτό το ιστορικό κτίριο «γυμνό», έχω περπατήσει κι έχω βρεθεί μέσα στα σπλάχνα, μέσα στην καρδιά του, όπως τα συνεργεία επισκευής καθαιρούσαν τα επιχρίσματα κι αποκαλύπτονταν οι τεράστιοι πέτρινοι όγκοι που συγκροτούσαν την τοιχοποιία του. Στεναχωριέμαι, μόνο, που δεν έβγαλα περισσότερες φωτογραφίες κι από μέσα, αρκούμενος μόνο σε κάποιες από την όψη των εξωτερικών εργασιών του κτιρίου, που είναι -νομίζω- κι οι μόνες που υπάρχουν από εκείνο το τιτάνιο έργο.
Τα γράφω αυτά με την ευκαιρία των αυριανών εγκαινίων (11-6-2021) στο Καπνεργοστάσιο της διεθνούς έκθεσης σύγχρονης τέχνης «Portals» (Πύλη), που έχει ως θέμα της, τη νέα πραγματικότητα που ανοίγεται μπροστά μας μετά την πανδημία κι είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας της Βουλής των Ελλήνων με τον Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ.
Διαβάζοντας την είδηση αυτόματα ανακλήθηκε αυτοστιγμή από τη μνήμη μου εκείνη μου η σκέψη και -δεν σας το κρύβω- ένα αίσθημα ζήλιας γεννήθηκε μέσα μου κι ένα ερώτημα: «Γιατί όχι και το Εθνικό Τυπογραφείο;» Φυσικά, γνωρίζω ότι και το Εθνικό Τυπογραφείο έχει κάνει πολλά και σημαντικά βήματα στον τομέα του πολιτισμού και ήδη λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του ένα πολύ καλά οργανωμένο Μουσείο Τυπογραφίας, αλλά όπως και να το κάνουμε, άλλο το βεληνεκές κι η δυναμική που θα μπορούσε να προκύψει από μια ανάλογη συνεργασία.
Θυμάμαι εποχές καμπής για την Ιστορία του Εθνικού Τυπογραφείου, τότε που κι η χώρα η ίδια λες και βίωνε μια επώδυνη καμπή, τέλη δεκαετίας 1980 αρχές 1990, πόση ένταση και δυσκολίες είχε το πέρασμα από την κλασική στην ηλεκτρονική τυπογραφία κι από τα μέταλλα στην ψηφιακή εποχή. Κι όχι μόνον αυτό, πόσες δυσκολίες και εμπόδια συναντούσαμε ως εργαζόμενοι για τη διάσωση και διατήρηση εξοπλισμού και εργαλείων από την τεχνολογία που σάρωνε ο χρόνος κι οι εξελίξεις στις εκδόσεις. Με πόση λαχτάρα αγκαλιάσαμε την ιδέα της δημιουργίας Μουσείου Τυπογραφίας! Ευτυχώς, οι «σκοτεινές» εκείνες μέρες πέρασαν ανεπιστρεπτί κι η εξέλιξη και λειτουργία στις μέρες μας του Μουσείου Τυπογραφίας δικαιώνει εκείνες μας τις προσπάθειες.
Μπορεί το κτίριο του Καπνεργοστάσιου να είναι «ποτισμένο» και ν’ ανασαίνεις όπου σταθείς έντονη τη μυρωδιά του καπνού, το κτίριο όμως του Εθνικού Τυπογραφείου, είναι ποτισμένο με τη μυρωδιά απ’ το μελάνι της Ιστορίας, όπως αποτυπώνεται στα χιλιάδες ΦΕΚ από το 1833 ως τις μέρες μας. Υπάρχει, λοιπόν, μια «βαριά» ιστορική κληρονομιά που μπορεί ν’ αναδειχτεί με έργα και δράσεις σκοπεύοντας στην αναβάθμιση και την ανάδειξη του Εθνικού Τυπογραφείου ως κρίσιμου πυλώνα στην εξέλιξη της νεότερης Ιστορίας μας. Παράλληλα ν’ αναδειχτεί και ν’ αναβαθμιστεί ένα κομβικό σημείο στο μαλακό υπογάστριο του κέντρου της Αθήνας, που περικλείεται στο οικοδομικό τετράγωνο Πατησίων, Καποδιστρίου, Γ΄ Σεπτεμβρίου και Σολωμού.
Ναι, γνωρίζω τη βασική Αρχή της διάκρισης των εξουσιών, όπως επίσης γνωρίζω ότι άλλο Βουλή κι άλλο Κυβέρνηση. Το κτίριο όμως στο Καπνεργοστάσιο είναι πολύ – πολύ ευρύχωρο για τις παραγωγικές δραστηριότητες και του Εθνικού Τυπογραφείου, εξάλλου η ψηφιακή τεχνολογία έχει δώσει άλλη διάσταση στις εκδόσεις. Το ΦΕΚ είναι προσβάσιμο πλέον στον καθένα από τον υπολογιστή του. Μπορούν να μείνουν στην Καποδιστρίου η διοίκηση και κάποιες ενδεχομένως υπηρεσίες κοινού κι όλος ο εργοστασιακός εξοπλισμός να μεταφερθεί στη Λένορμαν.
Μήπως έτσι κερδίζουμε και κάποιες οικονομίες κλίμακας; Μήπως πολλαπλασιάζουμε το εκδοτικό βεληνεκές του δημοσίου [είπαμε ξέρω τα της διάκρισης των εξουσιών, αλλά και τα «λεφτά» που εξοικονομούνται είναι πολλά], μήπως εξοπλισμός τελευταίας ψηφιακής τεχνολογίας αξιοποιείται πλήρως υπερκαλύπτωντας τις εκδοτικές ανάγκες Βουλής και Εθνικού Τυπογραφείου; Μήπως, τελικά, η ισχύς είναι -όντως- εν τη ενώσει;
Μήπως με τον τρόπο αυτό μένει στην καρδιά της Αθήνας προς αξιοποίηση ένα ιστορικό κτίριο στολίδι, που θ' αναδεικνύει και θ' αναβαθμίζει το υφιστάμενο Μουσείο και που με τις κατάλληλες παρεμβάσεις κι επεκτάσεις προς την οδό Σολωμού (π.χ. αξιοποίηση νεοκλασικού κτιρίου Σολωμού 51 που παραμένει κλειστό από πολλά χρόνια, διερεύνηση δυνατότητας εξόδου προς Γ’ Σεπτεμβρίου 25 μέσω της αυλής του «Φοίνικα» με την κατεδάφιση του παρακείμενου εγκαταλελειμμένου ξενοδοχείου), θα προσφέρεται και για πληθώρα άλλων δραστηριοτήτων προσελκύοντας παγκόσμιο ενδιαφέρον;
Στο αίθριο του Εθνικού Τυπογραφείου είχαμε πραγματοποιήσει με μεγάλη επιτυχία, τον Ιούλιο του 1994, συναυλία υπό τον τίτλο: «Ας το δούμε αλλιώς», θα είχε ενδιαφέρον να το ξανακοιτάξουμε κάπως διαφορετικά και υπό το πρίσμα των καιρών και των υφιστάμενων συνθηκών. Είμαι βέβαιος, ότι πολλές ακόμη καταλληλότερες και αποτελεσματικότερες ίσως ιδέες μπορούν να κατατεθούν και ν’ αναδειχθούν αν δημιουργηθεί αυτός ο προβληματισμός και ξεκινήσει μια τέτοια αναζήτηση. Ξέρω πως οι άνθρωποι υπάρχουν, η Αθήνα το έχει ανάγκη, η Ελλάδα μάς χρειάζεται όλους μαζί. Το ‘χουμε;
Για το έργο στο Καπνεργοστάσιο κάποιος απ’ τη Βουλή θα πήρε τηλέφωνο τον ιδρυτή του ΝΕΟΝ Δημήτρη Δασκαλόπουλο, σίγουρα και κάποιος απ’ την Κυβέρνηση θα το’ χει στην ατζέντα του!....
Φωτογραφία: EuroNews