Η «Έκθεση Πισσαρίδη» κι οι αντιδράσεις που προκάλεσε, είναι μια πρώτης τάξεως υπενθύμιση του πόσο δύσκολο -αν όχι αδύνατο- είναι να προχωρήσουν, όχι μόνο οι αναγκαίες, αλλά κι οι πλέον ουσιώδεις κι απαραίτητες αλλαγές για την οικονομία και άλλους κρίσιμους τομείς για την ανάπτυξη της χώρας.
Θα πει κάποιος, εδώ δεν κατέστη δυνατόν να υλοποιηθούν πολλές απ’ τις καίριες αλλαγές την περίοδο των «επάρατων» μνημονίων με τους δανειστές και την τρόικα στο σβέρκο μας και με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας να επικρέμεται πάνω απ’ τη χώρα, τώρα, που η κατάσταση είναι κάπως ομαλότερη, θ’ αλλάξει ο τρόπος που πολιτεύονται κόμματα και το πολιτικό σύστημα; Σωστό κι αυτό.
Δεν προτίθεμαι να υπερθεματίσω ή να απορρίψω το κείμενο που κατατέθηκε. ‘Αλλωστε σ’ ένα γενικό πλαίσιο αρχών με επιμέρους άξονες δράσης απαιτούνται και πολύ συζήτηση και πολύς χρόνος ώσπου να πάρει σάρκα και οστά. Επιπλέον, οι κατά περίπτωση πολιτικές επηρεάζονται καθοριστικά από τη συγκυρία, αλλά κι από τον υφιστάμενο εκάστοτε συσχετισμό πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων.
Αυτό που προξενεί εντύπωση, είναι ότι για μια ακόμα φορά σ’ ένα επιστημονικό έργο, σε μια συλλογική εργασία ενός και πλέον έτους στην οποία συμμετείχε πλήθος επιστημόνων κι εμπειρογνωμόνων, με επικεφαλής τον νομπελίστα Χριστόφορο Πισσαρίδη, επικολλάται από τους αντιτιθέμενους μια ταμπέλα και απορρίπτεται συλλήβδην [Ποιος θυμάται την έκθεση Σπράου;]
Αποφεύγεται έτσι η επιμέρους αναζήτηση κι ανάδειξη τυχόν αξιόλογων και χρήσιμων προτάσεων, αποσιωπώνται τυχόν ρεαλιστικές απόψεις για την αντιμετώπιση κρίσιμων προβλημάτων. Αποκρύπτεται, τελικά, η ουσία των επιμέρους διαφωνιών και της ριζικής αντίθεσης στην εν λόγω Έκθεση πίσω απ' τον αφορισμό: «Φιλελεύθερη». Αντ’ αυτής προετοιμάζεται άλλη πρόταση με αιχμή του δόρατος το δημόσιο και κρεμασμένη στην ούγια τη διακήρυξη για προσλήψεις νοσηλευτικού προσωπικού και τη δημιουργία νέου ΕΣΥ.
Ασφαλώς, δικαίωμα της κάθε κυβέρνησης είναι να αναθέτει μελέτες γενικού ή ειδικού ενδιαφέροντος, όπως επίσης και της κάθε Αντιπολίτευσης να τις απορρίπτει όταν δημοσιοποιούνται και να διατυπώνει τις αντίστοιχες δικές της.
Όμως η κατάσταση που βρίσκεται η χώρα κι η αβεβαιότητα που δημιουργεί η ρευστότητα στο παγκόσμιο περιβάλλον, υποδεικνύουν την ανάγκη μιας κατά το δυνατόν έγκαιρης πρόβλεψης και σχεδιασμού για το παρόν και το μέλλον, προκειμένου η χώρα κι η κοινωνία να βρεθούν προετοιμασμένοι κι έτοιμοι στις όποιες εξελίξεις ή δυσκολίες. ‘Ετσι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της όποια κρίσης και τη διασφάλιση -κατά το δυνατόν- της κοινωνικής ευημερίας και προόδου.
Όταν είναι γνωστά τα υφιστάμενα προβλήματα κι οι χρόνιες αδυναμίες της χώρας, όπως η χαμηλή παραγωγικότητα, η έλλειψη ανταγωνιστικότητας, η ανυπαρξία επενδύσεων, η προβληματική λειτουργία του δημοσίου τομέα, η ανεπάρκειες στην εκπαίδευση ή η υποχρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, εκείνο που χρειάζεται είναι ένα σχέδιο, χρόνος κι ένα ελάχιστο συναίνεσης για την υλοποίησή του.
Σχέδια και Προγράμματα εκσυγχρονισμού δεν είναι δυνατόν, όχι μόνο να εφαρμοστούν άμεσα, αλλά ούτε και να αποδώσουν ακαριαία. Κάποιοι απ’ τους στόχους της Έκθεσης Πισσαρίδη θέτουν τ’ αποτελέσματα των στόχων τους σε βάθος δεκαετίας. Κι έτσι είναι λογικό. Τι θα γίνει όμως αυτά τα δέκα -τουλάχιστον- χρόνια; Θα παρακαλάει ο Μητσοτάκης να τον ξαναψηφίσουμε για να υλοποιηθεί το πρόγραμμα ή θα τραβάει ο Τσίπρας απ’ την άλλη για να μπορέσει να εφαρμόσει το δικό του με τους 15.000 διορισμούς;
Αυτά με κάνουν να μην αισιοδοξώ και να προβληματίζομαι για το μέλλον. Η εμπειρία απ’ τα χρόνια των μνημονίων αποτελούν -για μένα- κορυφαίο και πικρό παράδειγμα. Ποια κυβέρνηση λειτούργησε ανεμπόδιστα και για ποιους λόγους; Κούτσα – κούτσα και σαν τον κάβουρα, με τον αραμπά θα πηγαίνουμε, αφού οι μεγάλες αλλαγές κι αναδιοργανώσεις, όσο αδήριτες κι αναγκαίες κι αν προβάλουν, απαιτούν εκ των πραγμάτων ευρύτερες συμφωνίες και συναινέσεις.
Εκείνο, όμως, που η Ελληνική εμπειρία αποδεικνύει, είναι ότι οι όροι «συνεργασία» και «συναίνεση» είναι αδιανόητοι για τα πολιτικά μας κόμματα. Στο πλαίσιο του κομματικού τους ανταγωνισμού για την εξουσία, ο χώρος που περισσεύει για την έμπρακτη κι εποικοδομητική συμμετοχή τους σε πολιτικές που αφορούν το μέλλον της χώρας, εφόσον βρίσκονται στην αντιπολίτευση, είναι αντιστρόφως ανάλογος των προθέσεων και των διακηρύξεών τους.